Acorán
De *āhghuran > aqqoran, adj. m. sing. lit. ‘el Celestial’, fig. ‘Dios’.
*ɣ (gh) > qq, por correspondencia regular.
H·Gh·R – N
¶ Admenena comorante.
¶ Menceito acoran inatzahana chaconamet.
¶ Tamogante en Acoran.
¶ Achorom, Nunhabec, Zahoñat Reste, Guañac Sahut Banot Xeraxe Sote.
¶ Agoñec Acorom Inat Zahaña, Guañoc Reste Mencei.
¶ Agoñe yacoron yñatzahaña chacoñamet.
1. m. GC, Tf. ant. desus. Rel. Divinidad masculina. Var. Achoran (grafía antigua), Acoran. Err. Achorom, Achoron, Acoron, Acorón, Alcorac, Alcoran, Alcorán, Ochoron.
Gran Canaria
§ «[…] y a Dios le llamaban Alcorán, y conosían que auía un solo Dios Señor de tierra y sielo» [Ovetense (1478-1512) 1993: 161; Lacunense (ca. 1621) 1993: 223; López de Ulloa (1646) 1993: 313].
§ «Alcoran» [Lacunense (ca. 1554) ca. 1621: 25; Gómez Escudero (ca. 1484) 1934: 67r y 1936: 79r].
§ «ADíos llamaban Alcorán, reuerenciaban le por solo í etherno y Omnípotente señor de cielo y tierra críador í hacedor de todo» [Gómez Escudero (ca. 1484) 1934: 67r].
§ «Desían que en lo alto auía vna Cosa que gouernaba las cosas dela tíerra, que llamaban Acoran, que es Díos» [Abreu (ca. 1590: II, 3) d. 1676: 41v; Matritense (ca. 1540) 1993: 251; Torriani (1590, XXIX: 32r) 1940: 104; Sosa (1678) 1994: 281].
§ «Decian que Acoran, era Dios solo, eterno ominipotente» [Marín 1694, II, 18: 74r].
§ «[Canarian Dialect.] Acoran God. [Shillha.] Mkoorn. In the Showiyah dialect, Amoukran, Great, or Maʃter, or Lord» [Glas 1764: 175].
§ «[Algunas Dicciones de la Lengua Canaria.] Alcorac. Dios» [Viera 1772, I: 131].
§ V. Frs. Menceito acoran inatzahana chaconamet.
§ V. Frs. Tamogante en Acoran.
Tenerife
§ «A Dios ínVocaban Con diferentes nombres de grande, altísimo, iseñor VniVersal; Hucanech, Manceíto. Acoron, Achaman» [Cedeño (ca. 1490) 1934: 17r].
§ «Hucanel, Mançeito, Acorón, Achamán» [Cedeño (ca. 1490) 1993: 378].
§ «[…] dicendo, agognè, i acoran, i gnatzhagna chacognamet; che uuol dire giuro per l’osso di colui per ilquale te facesti grande: et con queste et altre cerimonie faceuano i Rè» [Torriani (1590, LI: 70v) 1940: 164].
§ «Confessauano il uero Dio con questo nome Achguaiaxerax, et Ochoron Achaman, coiè sostentatore del Cielo et della terra; ancora il nomauano Achuhuran Achahucanac, cioè il grande, il sublime; et alla Nra. // Donna Chaxiraxi, et anco la chiamauano Armaxes guaiaxiraxi, che uuol dire la madre di colui che sostenta il mondo» [Torriani (1590, LI: 70v-71r) 1940: 166].
§ «Tenian un Dios, aquíen llamaban en su lengua Achguayer xeran Achoron, Achaman: que quíere decír en nuestro lenguage Sustentador de cielo, y tierra» [Abreu (ca. 1590, III, 11) d. 1676: 87v-88r].
§ «El conocimiento que los naturales Guanches tenian de Dios era tan confuſo, que ſolo conocian auerlo: conociendo y alcançando auer vn hazedor y ſuſtentador del mundo (que lo llamauan como dicho tengo, Achguayaxerax, Achorom, Achaman, ſuſtentador de cielo y tierra)» [Espinosa 1594, I, 5: 17v].
§ «[…] porque eſta es (diziendolo en ſu propio lenguaje) Achmayex, guayaxerax, achoron, achaman. La madre del ſuſtentador del cielo y tierra y por tanto es Reyna de uno y otro» [Espinosa (1594, II, 7: 42v].
§ «Achoran» [Glas 1764: 147].
§ V. Frs. Achorom, Nunhabec, Zahoñat Reste, Guañac Sahut Banot Xeraxe Sote.
§ V. Frs. Agoñec Acorom Inat Zahaña, Guañoc Reste Mencei.
Gran Canaria, Tenerife
§ «Achoran, Dieu» [Berthelot 1842, I: 203].
La Gomera, El Hierro
§ «Alcorac. Dios» [Viera 1772, I: 131; Bory 1803: 49, 51]. N. B. Las localizaciones (Go, Hi) que aporta Bory (1803: 51) no quedan atestiguadas.
N. B. Algunas versiones documentales incluyen, de manera errónea, una consonante lateral (L) tras la vocal de estado (a-l-coran). Esto se debe a una simple analogía con la forma, hoy arcaica en español (alcorán), de transcribir el vocablo árabe que designa el libro sagrado del islam (al-Qur’ān).
Tampoco existen todavía pruebas suficientes que avalen la constatación de este teónimo fuera de las islas de Gran Canaria y Tenerife.
La hipótesis etimológica propuesta aquí dispone de una garantía razonable a partir de un valioso texto secundario, la pieza teatral compuesta, avanzada ya la segunda mitad del siglo XVI, por el poeta Bartolomé Cairasco de Figueroa (1538-1610). En cierto pasaje de esa Comedia del Recibimiento al obispo Fernando de Rueda, el vate grancanario, de ascendencia nativa, incluye una apropiada evocación al ‘cielo’ y su alcance sagrado:
§ «Doramas. Aramera macura aramera macura. / ynvención. Quediçe Sabiduría sab[iduría]. diceque parecemos cosa del çíelo / Sale Doramas» [Cairasco 1582: 40r].
Ahí, en la secuencia m-acur-a, late el núcleo conceptual (aqqûr ‘firmamento’) que se adjetiva (-an) en el teónimo.
No obstante, sin paralelos continentales conocidos para esta designación sagrada, cabe preguntarse por las circunstancias que sembraron el término en las dos islas centrales del Archipiélago, Gran Canaria y Tenerife. Igual que sucede con el par Eraora(n)han / Achuhurahan para El Hierro y Tenerife, respectivamente, algún grado de comunicación relevante debió de hallarse en la base de estas coincidencias.
GALERÍA

Debe estar conectado para enviar un comentario.